Ulga na złe długi to instytucja prawa podatkowego, której celem jest ograniczenie negatywnych skutków gospodarczych wynikających z braku zapłaty za sprzedane towary lub wykonane usługi. W praktyce przedsiębiorcy często spotykają się z sytuacją, w której kontrahent nie reguluje należności w terminie, a mimo to wierzyciel jest zobowiązany do zapłaty podatku – zarówno od towarów i usług (VAT), jak i podatku dochodowego (PIT lub CIT). Ulga pozwala zminimalizować ten problem poprzez korektę wcześniej rozliczonego podatku.
Ulga na złe długi w podatku VAT
W podatku VAT ulga na złe długi polega na możliwości korekty kwoty podatku należnego w przypadku, gdy wierzyciel nie otrzyma zapłaty od dłużnika w określonym czasie. Dzięki temu rozwiązaniu podatnik może odzyskać zapłacony podatek należny od kwoty, której faktycznie nie uzyskał.
Warunkiem aby skorzystać z ulgi jest:
- uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności, w grę wchodzi tutaj czynnik czasu tj. wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze;
- od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona;
- dostawa towaru lub usługi musi być dokonana na rzecz czynnego podatnika VAT;
- na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty, wierzyciel musi być podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny.
Wierzyciel po zweryfikowaniu czy spełnione są ustawowe warunki skorzystania z ulgi dokonuje korekty deklaracji VAT za okres, w którym ujęto pierwotną sprzedaż, obniżając kwotę podatku należnego o wartość odpowiadającą niezapłaconej fakturze.
Korekta odbywa się poprzez plik JPK_V7, gdzie każdą fakturę trzeba wykazać oddzielnie w części ewidencyjnej. Przepisy nie nakładają obowiązku informowania kontrahenta o zastosowaniu ulgi, choć takie zawiadomienie bywa stosowane w praktyce jako element mobilizujący do spłaty zobowiązania.
Po stronie dłużnika ulga skutkuje obowiązkiem zwiększenia podatku należnego w okresie, w którym mija 90 dni od terminu płatności wskazanego na fakturze (czyli efekt podatkowy działa symetrycznie). Brak dokonania odpowiedniej korekty w JPK_V7 składanym za ten okres wiąże się z ryzykiem sankcji podatkowych.
W przypadku, gdy dłużnikiem jest np. osoba nieprowadząca działalności gospodarczej, ale zarejestrowana jako podatnik VAT czynny, możliwość skorzystania z ulgi na złe długi w VAT istnieje, pod warunkiem spełnienia jednego z następujących warunków:
- Wierzytelność została potwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu i skierowana do postępowania egzekucyjnego;
- Wierzytelność została wpisana do krajowego rejestru długów;
- Wobec dłużnika została ogłoszona upadłość konsumencka na podstawie odrębnych przepisów.
Ulga na złe długi w podatkach dochodowych (PIT/CIT)
Na gruncie podatków dochodowych ulga na złe długi polega na zaliczeniu do kosztów podatkowych wierzytelności w części, w jakiej wcześniej zostały ujęte do przychodów należnych, a ich nieściągalność została potwierdzona odpowiednimi dokumentami:
- postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela za odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
- postanowieniem sądu o:
- oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, lub
- umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a), lub
- zakończeniu postępowania upadłościowego, albo
- protokół sporządzony przez podatnika, stwierdzający, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.
Ustawodawca przewiduje także możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych odpisy aktualizujące przez które rozumie się wartości, które tworzy się w stosunku do należności, których spłata przez nabywców jest zagrożona, a wyegzekwowanie ich jest niemożliwe lub trudne do zrealizowania. Co istotne, rozwiązanie to dotyczy nie tylko podatników prowadzących księgi rachunkowe, ale również tych rozliczających się w oparciu o podatkową księgę przychodów i rozchodów.
Warunkiem jest jednak, aby ich nieściągalność została uprawdopodobniona tj. w szczególności jeżeli:
- dłużnik zmarł, został wykreślony z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość albo
- zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, lub zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo
- wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo
- wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.
Podsumowując, różnice w rozliczaniu nieściągalnych należności w podatkach dochodowych i w VAT wynikają przede wszystkim z odmiennych kryteriów. W podatkach dochodowych decydują przesłanki formalne – konieczne jest udokumentowanie nieściągalności określonymi dokumentami, takimi jak postanowienie organu egzekucyjnego czy orzeczenie sądu. Natomiast w podatku VAT decydujący czas.
Jerzy Włodarczyk – Radca prawny
NK Legal Partners
