Dnia 12.03.2022 r. weszła w życie z mocą wsteczną od 24.02.2022 r. ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583) – dalej Specustawa.
O czym należy wiedzieć zatrudniając obywateli Ukrainy
- Specustawa ma charakter lex specialis w stosunku do istniejących aktów prawnych w obszarze migracji i azylu
Specustawa ułatwia zatrudnienie obywateli Ukrainy i ma ona charakter specjalny w stosunku do innych ustaw w szczególności ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Oznacza to, że uprawnienia do zatrudnienia i pobytu obywateli Ukrainy należy w pierwszej kolejności poszukiwać w Specustawie.
- Wszyscy obywatele Ukrainy przebywający legalnie bez względu na datę wjazdu do Polski, którzy nie złożyli wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, otrzymują prawo do pracy bez obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę.
Przepis art. 22 ust. 1 Specustawy obejmuje nie tylko obywateli Ukrainy uciekających przed wojną ale także obejmuje wszystkie osoby będące obywatelami Ukrainy przebywające legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W praktyce oznacza to, że osoby, które przebywają w Polsce legalnie na podstawie polskiej wizy lub polskiej karty pobytu, na podstawie ważnej wizy lub ważnej karty pobytu wydanych przez inny kraj strefy Schengen lub na podstawie ruchu bezwizowego albo 15-dniowej zgody Komendanta Straży Granicznej na wjazd mają prawo pracy bez obowiązku uzyskania zezwolenia.
Przesłankę legalnego przebywania spełniają również osoby, które przebywają w Polsce po wygaśnięciu swoich pierwotnych tytułów pobytowych na podstawie przepisów uprawniających ich do kontynuowania pobytu w Polsce na podstawie przepisów wprowadzonych w związku z Covid-19. Mimo braku ważnego dokumentu pobytowego ich pobyt w tym czasie uznaje się za legalny.
- Konieczność powiadomienia Powiatowego Urzędu Pracy.
Aby skorzystać z tego rozwiązania, podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy jest obowiązany w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy. Niewypełnienie tych warunków oznacza brak możliwości wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę. Korzystanie z prawa do pracy nie jest uzależnione od dopełnienia jakichkolwiek innych formalności, w tym uzyskania numeru PESEL.
- Konieczność dopełnienia formalności
Zatrudnienie obywateli Ukrainy nie różni się od zatrudnienia obywateli polskich. W szczególności, w przypadku zawarcia umowy o pracę, pracodawca powinien dopełnić wszelkich innych formalności dotyczących pracownika takich jak zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego, szkolenie w zakresie BHP czy badanie wstępne medycyny pracy.
Obywatelstwo nie może być również okolicznością różnicującą wynagrodzenie pracowników. Z tego powodu obywatele Ukrainy powinni otrzymywać takie samo wynagrodzenie jak obywatele polscy, oczywiście biorąc pod uwagę rodzaj wykonywanej pracy, umiejętności oraz doświadczenie zawodowe.
- Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej
Wszyscy obywatele Ukrainy przebywający legalnie, zarówno na podstawie przepisów Specustawy jak i ogólnych zasad ustawy o cudzoziemcach otrzymują również prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy pod warunkiem uzyskania numerem PESEL oraz wpisu do CEiDG, bez obowiązku uzyskiwania dodatkowych zgód czy zezwoleń.
W przypadku gdy pobyt przedsiębiorcy – obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przestanie być legalny, przedsiębiorca podlega wykreśleniu z CEIDG
- Zatrudnianie obywateli Ukrainy w jednostkach samorządu terytorialnego
Przepisy Specustawy uprawniające obywateli Ukrainy do pracy w Polsce bez zezwolenia na pracę rozciągają się na obywateli Ukrainy, którzy zamierzają podjąć pracę w jednostkach samorządu terytorialnego.
Z dniem 15 kwietnia 2022 r. dodano art. 23a do Specustawy.
Nowo dodany artykuł wprowadził możliwość zatrudniania obywateli Ukrainy na stanowiskach pomocniczych i obsługi w administracji bez konieczności potwierdzenia znajomości języka polskiego
Barbara Wołowska-Dyszy
aplikant radcowski
