Od 1 stycznia 2026 r. – dla sektora publicznego i od 1 maja 2026 r. – dla sektora prywatnego, zacznie obowiązywać nowelizacja Kodeksu pracy, która wprowadza zasadnicze zmiany w zakresie liczenia stażu pracy. Reforma ma na celu wyrównanie szans pracowników, niezależnie od formy ich wcześniejszej aktywności zawodowej.
Podstawą prawną jest ustawa z dnia 26 września 2025 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, wprowadzająca nowe przepisy – m.in. art. 302¹ i 302².
Dotychczasowe ograniczenia
Do tej pory do stażu pracy wliczano głównie okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
Inne formy aktywności zarobkowej – jak samozatrudnienie, umowy cywilnoprawne, czy praca za granicą – były uznawane jedynie w przypadkach szczególnych, wynikających z odrębnych ustaw.
W efekcie osoby prowadzące działalność gospodarczą lub pracujące na zleceniach były traktowane jak nowi pracownicy, mimo wieloletniego doświadczenia.
Nowy katalog okresów wliczanych do stażu pracy
Nowelizacja wprowadza nowy art. 302¹ Kodeksu pracy, który w sposób kompleksowy określa, jakie formy zarobkowania i aktywności zawodowej będą wliczane do stażu pracy.
Zgodnie z przepisem, do okresu zatrudnienia zalicza się m.in.:
- Prowadzenie działalności gospodarczej – jednoosobowej lub w formie spółki cywilnej, jeśli była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych.
- Współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej, np. małżonka lub członka rodziny osoby prowadzącej firmę, jeśli za tę osobę odprowadzano składki.
- Wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług (także gdy była zawarta z własnym pracodawcą).
- Współpracę przy umowie cywilnoprawnej, np. w ramach wspólnego wykonywania usług, jeśli odprowadzano składki.
- Członkostwo w spółdzielniach pracy lub spółdzielniach produkcji rolnej, jeżeli z tytułu członkostwa opłacano składki na ubezpieczenia społeczne.
- Korzystanie z tzw. „ulgi na start” w działalności gospodarczej, mimo braku obowiązku składkowego.
- Okresy aktywności zarobkowej nieobjęte obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, np. umowy zlecenia studentów do 26. roku życia.
- Zawieszenie działalności gospodarczej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, o ile trwało nie dłużej niż 6 lat i było odpowiednio udokumentowane.
- Pracę zarobkową wykonywaną za granicą, jeśli pracownik przedstawi dokument potwierdzający zatrudnienie u pracodawcy zagranicznego.
Dodatkowo, do stażu zakładowego (czyli liczonego u konkretnego pracodawcy) można wliczyć wcześniejsze okresy współpracy z tym samym podmiotem – nawet jeśli odbywały się w innej formie niż umowa o pracę, np. w ramach umowy zlecenia lub samozatrudnienia.
Ustawodawca nie przewidział w katalogu umowy o dzieło.
Dokumentowanie okresów – nowy art. 302²
Nowy art. 302² przewiduje, że pracownik będzie mógł uzyskać z ZUS zaświadczenie potwierdzające okresy aktywności zawodowej podlegające wliczeniu do stażu pracy. Wniosek złoży się elektronicznie przez profil
w systemie teleinformatycznym ZUS. Okresy nakładające się w czasie nie będą sumowane – do stażu zaliczy się tylko jeden z nich.
Skutki dla pracowników i pracodawców
Reforma przynosi wyrównanie uprawnień między pracownikami o różnych ścieżkach zawodowych. Dzięki niej m.in. osoby, które prowadziły firmę lub wykonywały zlecenia, po zatrudnieniu na etat zyskają prawo m.in. do:
- dłuższego urlopu wypoczynkowego,
- dodatku stażowego,
- nagrody jubileuszowej,
- odprawy przy rozwiązaniu umowy,
- dłuższego okresu wypowiedzenia.
Dla pracodawców zmiany oznaczają konieczność aktualizacji procedur kadrowych i weryfikacji dokumentów, ale również większą przejrzystość w ustalaniu uprawnień.
Pracownicy zatrudnieni w dniu wejścia ustawy w życie będą mieli 24 miesiące na udokumentowanie okresów aktywności zawodowej.
Podsumowanie
Nowelizacja zasad wliczania stażu pracy to jedna z najważniejszych reform w prawie pracy ostatnich lat. Po raz pierwszy ustawodawca kompleksowo uznaje różne formy aktywności zawodowej – od działalności gospodarczej po umowy zlecenia – za doświadczenie uprawniające do świadczeń pracowniczych. Jednocześnie umowy o dzieło pozostają, poza tym katalogiem, co potwierdza ich odrębny, niepracowniczy charakter.
Zmiany te stanowią krok w stronę sprawiedliwego i elastycznego rynku pracy, dostosowanego do realiów współczesnej gospodarki.
Barbara Wołowska-Dyszy
radca prawny | associate
