Ugoda – trzeci sposób rozwiązania problemu zadłużenia

Powszechnie wiadomo, iż wierzyciel może dochodzić swojej wierzytelności od dłużnika drogą polubowną (polegającą na nakłonienia dłużnika do spłaty długu w toku negocjacji- często za pomocą firmy windykacyjnej ) lub drogą przymusowego wyegzekwowania należności tj. skierowanie sprawy do sądu, a następnie do komornika. Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę, iż istnieje trzeci sposób rozwiązania problemu zadłużenia tzn. ugoda. W związku z tym w niniejszym artykule chciałabym przybliżyć tą formę rozwiązywania konfliktów.   Ugoda pozasądowa z jest umową (porozumieniem), przez którą na gruncie Kodeksu cywilnego strony czynią sobie nawzajem ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Ma ona na celu uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonywanie bądź by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. W orzecznictwie wskazuje się, iż bardzo ważnym elementem ugody są ustępstwa, które dokonują obie strony. Przez ustępstwo należy rozumieć jakąkolwiek rezygnację z pierwotnie zajmowanego przez stronę stanowiska w zakresie istniejącego między stronami stosunku prawnego. Warto zauważyć, iż nie jest ugodą porozumienie, w którym ustępstwa takie czyni tylko jedna ze stron, bo w takim wypadku de facto dochodzi do uznania żądania.   Wspominając o ugodzie nie można zapomnieć także o elemencie sporności, gdyż ma on istotne znaczenie dla zawarcia ugody. Bez niego mamy do czynienia ze zwykłą umową. Do zawarcia ugody nie jest konieczna żadna szczególna forma. Ugoda może zostać zawarta w formie ustnej lub pisemnej. Trzeba pamiętać, iż ugoda, której celem jest obejście ustawy lub która jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego – jest nieważna. Zgodnie z art. 918 k.c. uchylenie się od skutków prawnych ugody, która została zawarta pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór lub niepewność nie powstałyby, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Ponadto strony nie mogą uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że porozumienie zostało zawarte w złej wierze. Trzeba też pamiętać , iż ugoda nie jest dopuszczalna we wszystkich sprawach. Ugoda pozasądowa może zostać zawarta zarówno przed wszczęciem postępowania, jak i w jego trakcie – wówczas powinna zobowiązywać powoda do cofnięcia pozwu. Sąd nie jest związany ugodą pozasądową, chociaż tworzy ona nowy stan faktyczny i prawny sprawy, więc musi wpłynąć na jego rozstrzygnięcie.   Szczególnym rodzajem ugody jest ugoda sądowa. Jest ona o wiele lepszym sposobem rozwiązywania sporu, gdyż stanowi jednocześnie tytuł egzekucyjny. Oznacza to, że jeśli jedna ze stron nie wywiąże się z obowiązków przewidzianych w ugodzie, druga strona może na podstawie ugody sądowej (zaopatrzonej w tytuł wykonawczy) prowadzić egzekucję.   Ugoda sądowa ma charakter czynności procesowej. Jest ona podejmowana przez strony w celu wywołania skutków przewidzianych w przepisach prawa materialnego. Niestety przepisy procesowe nie określają na czym polega istota ugody sądowej i jakie wywołuje ona skutki, należy zgodzić się z ugruntowanym stanowiskiem w doktrynie, iż odnosi się ona do regulacji Kodeksu Cywilnego (wcześniej wspomnianego już art. 917 ) Ugodę sadową spisuje się zwykle w protokole rozprawy lub posiedzenia, po czym spisują ją obie strony lub pełnomocnicy tych stron.   Ugoda sądowa może wywołać następujące skutki: – W wyniku zawarcia ugody powód może cofnąć pozew i w ten sposób spowodować umorzenie postępowania. – Druga możliwość obejmuje sytuację, w której obie strony zawnioskują o umorzenie postępowania, wydanie wyroku sądowego w takim wypadku stanie się z zbędne, nawet bez formalnego cofnięcia pozwu. Ugoda sądowa staje się skuteczna tj. wywołuje skutki prawne nie z chwilą jej zawarcia i niezgłoszenia przez sąd sprzeciwu, lecz dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu umarzającego postępowanie. Warto podkreślić, iż to zadaniem sędziego jest nakłanianie osób do pojednania na samym początku postępowania, a więc na pierwszym posiedzeniu zaraz po wysłuchaniu stanowisk stron biorących udział w postępowaniu. Zawarcie ugody na tym etapie spowoduje zakończenie procesu bez konieczności przeprowadzania zbędnego postępowania dowodowego (a co za tym idzie ograniczone zostaną koszty sądowe). Najważniejszym elementem ugody jest jej treść. Treść ugody powinna być jasna i niebudząca wątpliwości co do oświadczeń stron. Strony, które decydują się na zawarcie ugody muszą dokładnie przemyśleć jak ukształtują jej treść, jakie obowiązki i roszczenia w niej zawrą ponieważ nie jest również dopuszczalne ponieważ jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 lutego 1973 r., III CRN 415/72, wnioskowanie o uzupełnienie już zawartej ugody. Na zakończenie należy zaznaczyć, że strona może uchylić się od skutków złożonego oświadczenia aż do uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania, najczęściej następuje to z powodu wad oświadczenia woli.   Warto też wspomnieć, iż zawartą przed sądem ugodę można odwołać, ale jedynie do chwili uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania. Należy zwrócić uwagę na fakt, że żądanie odwołania ugody nie należy do dowolnych uprawnień strony postępowania. Możliwe jest to jedynie w sytuacji istnienia ważnych powodów. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 26 października 1998 r., III CKN 824/98, „samo odwołanie ugody, bez wskazania przyczyn wadliwości zawartego w niej oświadczenia woli nie uzasadnia zażalenia na postanowienie umorzeniu postępowania jakie zapadło w związku z jej zawarciem.”   Zawarcie ugody nie jest dopuszczalne w każdej sprawie cywilnej. Chodzi oczywiście o spory, w których Kodeks Postępowania Cywilnego wyklucza oparcie wyroku wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych, tj. : w sprawach małżeńskich oraz w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi, a także w rozpoznawanych w odrębnych postępowaniach procesowych. Pamiętajmy także, że w przypadku występowania współuczestnictwa jednolitego w konkretnym postępowaniu do zawarcia ugody potrzeba zgody wszystkich współuczestników.   Z ugodą sądową zrównana jest w skutkach ugoda zawarta przed geodetą prowadzącym czynności na gruncie w administracyjnej fazie postępowania o rozgraniczenie nieruchomości (art. 31 ust. 4 zdanie drugie Prawa geodezyjnego i kartograficznego).   Reasumując, ugoda z całą pewnością zakończenie istniejącego pomiędzy stronami sporu w drodze ugody może być atrakcyjną alternatywą dla sądowego rozstrzygnięcia i warto pamiętać o tej możliwości.   Agnieszka Musiał Prawnik Kancelaria NK Legal]]>