W jakiej sytuacji można odwołać darowiznę?

Częstokroć darczyńcy, którzy dokonali darowizny, zadają sobie pytanie, w jakich sytuacjach mogą odwołać dokonaną darowiznę i czy w ogóle jest to możliwe. Zazwyczaj przyczyną jest konflikt pomiędzy darczyńcą i obdarowanym, który pojawił się już po dokonaniu darowizny. Zgodnie z art. 898 § 1 kodeksu cywilnego, darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zatem, prawo to przysługuje obdarowanemu w odniesieniu do umów wykonanych, a także niewykonanych. Aby można było skutecznie odwołać darowiznę, obdarowany musi dopuścić się względem darczyńcy niewdzięczności, która ma być rażąca. Zatem nie każde zachowanie, które można zakwalifikować jako niewdzięczne, będzie stanowiło podstawę do odwołania darowizny. Przepisy prawa nie wskazują, jak rozumieć pojęcie „rażąca niewdzięczność”, uzasadniające odwołanie darowizny. Wprowadzenie niedookreślonego pojęcia pozostawia sądowi do rozstrzygnięcia, czy dane zachowania kwalifikują się jako rażąca niewdzięczność, czy też nie. Zatem, uprawnienie do odwołania darowizny jest uzależnione od dopuszczenia się rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy. Niewdzięczne będzie każde zachowanie obdarowanego, niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, przy czym aby zostało uznane za „rażąco niewdzięczne”, musi cechować je znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Dlatego pod pojęcie „rażącej niewdzięczności” podpadają przede wszystkim przestępstwa skierowane przeciwko życiu, zdrowiu, czci i godności osobistej, a wreszcie przeciwko majątku darczyńcy. Cechy rażącej niewdzięczności mogą mieć także inne zachowania wysoce nieprzyjazne kierowane bezpośrednio wobec darczyńcy jak i także w stosunku do osoby jemu bliskiej. W każdym jednak przypadku niezależnie od tego, czy będą to działania, czy zaniechania obdarowanego wymagane jest ujawnienie po jego stronie zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy (wyrok SN z dnia 26 lipca 2000 r., I CKN 919/98). Zachowanie może być uznane za wyczerpujące znamiona rażącej niewdzięczności, jeżeli będzie świadomym, rozmyślnym naruszeniem podstawowych obowiązków. Niewdzięczność w stopniu rażącym może polegać nie tylko na działaniu, lecz także na zaniechaniu – nie czynieniu (wyrok SN z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 1599/00). Jako rażąco niewdzięczne nie mogą być kwalifikowane czyny nieumyślne, a także umyślne, które nie wykraczają poza ramy zwykłych konfliktów życiowych (rodzinnych) w określonym środowisku, incydentalne sprzeczki, zwłaszcza sprowokowane, nieudzielenie przez obdarowanego pomocy darczyńcy np. w pracach rolnych. Zwrócić uwagę należy na fakt, iż nie może być podstawą do odwołania darowizny zachowanie, które nastąpiło przed zawarciem umowy, nawet w sytuacji gdy darczyńca powziął wiedzę o tym po zawarciu umowy. Sam fakt wystąpienia rażącej niewdzięczności nie czyni umowy darowizny automatycznie nieważną, a jedynie daje prawo do odwołania darowizny. W momencie gdy darczyńca skorzysta z przedmiotowego prawa, obdarowany ponosi odpowiedzialność zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jednocześnie na uwagę zasługuje fakt, iż darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Dopuszczalne jest także odwołanie darowizny przez spadkobierców darczyńcy, jednakże tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy. Darczyńca chcąc odwołać darowiznę powinien złożyć oświadczenie obdarowanemu na piśmie. Ewelina Stawiska Adwokat Kancelaria NK Legal]]>