Dodatkowe opłaty na cmentarzu – czy są zgodne z prawem?
W ostatnich latach wojewódzkie sądy administracyjne zaczęły coraz odważniej kwestionować legalność uchwał samorządów wprowadzających dodatkowe opłaty na cmentarzach komunalnych.
Szczególne znaczenie zyskał precedensowy wyrok WSA w Olsztynie z 3 października 2024 r. (sygn. II SA/Ol 621/24). Sąd jednoznacznie wskazał w nim, że na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, gmina może pobierać wyłącznie opłatę za bezpośredni pochówek, a nie za czynności dodatkowe, takie jak: przedłużenie rezerwacji miejsca, dochowanie urny, wjazd na cmentarz czy konserwacja nagrobka, bądź czynności administracyjne, które nie są bezpośrednio związane z pochówkiem.
Choć wyrok nie jest jeszcze prawomocny już teraz jest przełomowy, bo jego wydźwięk jest jasny: gminy nie mogą rozszerzać kompetencji opłatowych poza to, co wynika z ustawy.
Na tym jednak nie koniec. Sprawą kontrowersyjnych opłat zajmują się już nie tylko sądy, ale także Prokuratura Okręgowa w Koszalinie, która analizuje lokalne uchwały i cenniki obowiązujące na cmentarzach komunalnych. Prokuratorzy sprawdzają, czy nakładane przez zarządców opłaty mają podstawę prawną, a jeśli nie, mogą wystąpić do sądów administracyjnych o stwierdzenie nieważności takich aktów prawa miejscowego. Praktyki stosowane przez niektóre gminy mogą naruszać konstytucyjną zasadę legalizmu oraz narażać mieszkańców na bezpodstawne wydatki. Należy przewidywać, że kompatybilne czynności będą podejmowane i w innych województwach.
W tle tej sytuacji znajduje się ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, która, mimo licznych prób reformy, pozostaje w niemal niezmienionej formie od ponad sześciu dekad. Nie uwzględnia on współczesnych realiów, takich jak kremacja, urny, nowoczesne formy pochówku czy komercjalizacja usług pogrzebowych. To sprawia, że gminy próbują wypełnić luki przepisami lokalnymi, nie zawsze zgodnymi z prawem.
Kluczowe pytanie aktualnie brzmi: czy organ może wprowadzać opłaty za usługi, które nie zostały wyraźnie uregulowane ustawowo? Przykłady takich opłat to m.in. konieczność uiszczania opłaty za wykonanie naprawy nagrobka lub za „dochodzenie” urny do istniejącego grobu. W świetle najnowszej linii orzeczniczej – nie zawsze.
Stosownym jest zatem podjęcie pilnych czynności co do weryfikacji legalności cmentarnych zapisów regulaminowych oraz cenników przed interwencją prokuratury lub skargą do UOKiK.
Masz wątpliwości co do zasadności opłat cmentarnych? Skontaktuj się z nami, przeprowadzimy audyt prawny regulaminów i opłat, a w przypadku niezgodnych z prawem zapisów, pomożemy w ich bezpiecznej i zgodnej z przepisami modyfikacji.
Adwokat – Anna Klajn
NK Legal Partners
