Dowody w toku kontroli podatkowej
Dowody są najistotniejszym elementem, z którego strony danego postępowania wywodzą skutki prawne. Każdy rodzaj postępowania wymaga zebrania oraz dokonania analizy dowodów w celu wydania właściwego werdyktu przez organ prowadzący postępowanie. Każda ze stron postępowania powinna mieć dostęp do materiału dowodowego w celu podjęcia właściwej decyzji dotyczącej zaskarżenia orzeczenia. Niestety organy podatkowe odmawiają dostępu do materiału dowodowego stanowiącego akta innego postępowania, a na podstawie którego organ oparł swoją decyzję.
Ordynacja podatkowa w art. 180 stanowi, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem, natomiast z art. 181 wynika, że dowodem mogą być w szczególności m.in. materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
Materiał dowodowy to m.in. protokoły z zeznań świadków
Z przytoczonych przepisów wynika, że organy podatkowe prowadząc własne postępowanie mogą włączyć do akt sprawy materiał dowodowy m.in. w postaci protokołów z zeznań świadków, czy innych dokumentów pozyskanych z akt postępowania karnego prowadzonego przez prokuraturę, czy dokumenty pozyskane z akt innych postępowań podatkowych.
Tego typu dowody mogą zostać w tym postępowaniu ocenianie jak każdy inny dowód, nawet w sytuacji, gdy podatnik nie brał udziału w tamtych postępowaniach.
Brak udziału podatnika w postponowaniu podatkowym
Niemożność uczestniczenia podatnika (strony danego postępowania podatkowego) w przeprowadzanych dowodach, gdyż z przyczyn oczywistych nie mógł on brać udziału w czynnościach postępowania karnego (czy w postępowaniach podatkowych dotyczących innych podatników), nie pozbawia wartości dowodowej zgromadzonych w tych innych postępowaniach dowodów.
Stosownie do postanowień art. 191 ordynacji podatkowej, obowiązkiem organów podatkowych jest poddanie ocenie tak uzyskanych dowodów (por. wyrok NSA z 18 marca 2010 r., II FSK 1835/08).
Organ postępowania nie powinien ograniczać prawa podatnikowi do dostępu do materiału dowodowego włączonego do akt sprawy. Tak się jednak dzieje. Organy podatkowe uniemożliwiają dostęp podatnikom do materiału dowodowego obejmującego akta innego postępowania, czym ograniczają prawo podatnika do obrony.
Podatnik powinien mieć możliwość uzyskania dostępu do dowodów
W ww. kontekście swoje stanowisko zajął Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 16 października 2019 roku C‑189/18 dotyczący węgierskiej spółki Glencore Agriculture Hungary Kft. TSUE wywiódł między innymi, że „(…) w administracyjnym postępowaniu podatkowym takim jak toczące się w postępowaniu głównym podatnik powinien mieć możliwość dostępu do wszystkich dowodów znajdujących się w aktach sprawy, na których organ podatkowy zamierza oprzeć swoją decyzję. W związku z tym jeżeli organ podatkowy zamierza oprzeć swoją decyzję na dowodach uzyskanych, tak jak w postępowaniu głównym, w ramach powiązanych postępowań karnych i powiązanych postępowań administracyjnych, podatnik ten powinien mieć możliwość uzyskania dostępu do tych dowodów.”
Pomimo korzystnego dla podatników wyroku zauważamy, że pomimo przełomowego wyroku TSUE organy podatkowe nie zmieniły swojego postępowania. Taki stan rzeczy w oczywisty sposób ogranicza podatnikom prawo do obrony i jest sprzeczny z zasadami demokratycznego państwa prawnego.
Doradca podatkowy Szymon Krawczyk
NK Legal Partners
