Dyżury kierowców

Czym jest dyżur, kiedy można go wprowadzić w przedsiębiorstwie i jakie wynagrodzenie jest należne pracownikowi za godziny dyżuru, co do zasady, określone zostały w art. 1515 KP, o czym pisaliśmy we wcześniejszych artykułach. Nie mniej jednak są pewne branże, dla których ustawodawca przewidział szczególne regulacje określające zasady wprowadzania i rozumienia samego pojęcia dyżuru.   Taką branżą jest np. branża transportowa. W związku z powyższym w przypadku dyżurów kierowców należy stosować zapisy ustawy o czasie pracy kierowców. I tak najadekwatniejsza podstawą prawną jest art. 9 ww. ustawy , który stanowi:   „1. Czasem dyżuru jest czas, w którym kierowca pozostaje poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. 2. Do czasu dyżuru zalicza się przerwy przeznaczone na odpoczynek, o których mowa w art. 13. 3. W przypadku gdy pojazd jest prowadzony przez dwóch lub więcej kierowców, czas nieprzeznaczony na kierowanie pojazdem jest czasem dyżuru. 4. Czas dyżuru nie może być wliczany do przysługującego kierowcy dobowego nieprzerwanego odpoczynku. Wykorzystywanie dobowego odpoczynku w pojeździe w sposób określony w art. 14 ust. 1 nie może być traktowane jako czas dyżuru. 5. Za czas dyżuru, o którym mowa w ust. 1, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, kierowcy przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. 6. Za czas dyżuru, o którym mowa w ust. 2 i 3, kierowcy przysługuje wynagrodzenie w wysokości określonej w przepisach o wynagradzaniu obowiązujących u danego pracodawcy, nie niższe jednak niż w wysokości połowy wynagrodzenia określonego w ust. 5.”   Ustawa o czasie pracy kierowców posługuje się pojęciem dyżuru w dwóch znaczeniach. W pierwszym znaczeniu, opisanym w art. 9 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, dyżur zdefiniowano odnosząc się do klasycznego rozumienia tego pojęcia przyjętego na gruncie art. 1515 KP. W drugim zaś znaczeniu ustawodawca przyjął zasadę zgodnie, z którą niektóre okresy zalicza się do czasu dyżuru, który jest jednak inaczej rekompensowany, co jest z kolei charakterystyczną regulacją dotyczącą tylko kierowców.   Zgodnie z art. 9 ust. 1 ww. ustawy przez dyżur rozumie się pozostawanie przez kierowcę poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę, a miejscem pełnienia dyżuru może być siedziba pracodawcy, inne miejsce przez niego wskazane, a także dom pracownika (tzw. dyżur pod telefonem). Dyżury kierowców są związane zazwyczaj z sytuacjami, gdy jedni kierowcy są nieobecni w pracy, co skutkuje koniecznością zastąpienia ich przez innych. Pozostawanie w gotowości do świadczenia pracy w trakcie dyżuru wiąże się w przypadku kierowców z oczywistą koniecznością pozostawania w czasie jego trwania w trzeźwości, czy nieoddalania się od miejsca potencjalnego rozpoczęcia pracy o kilkaset kilometrów np. celem odwiedzenia rodziny, gdyż mogłoby to spowodować trudności w dotarciu do miejsca rozpoczęcia świadczenia pracy na czas. Za czas dyżuru pełnionego przez kierowcę, z wyjątkiem dyżuru domowego, przysługuje mu wynagrodzenie identyczna jak w przypadku innych dyżurującym pracowników, gdyż regulacja ustawy w tym zakresie jest identyczna jak art. 1515 § 3 KP. W związku z powyższym należna kierowcy rekompensata powinna być udzielona w postaci: – czasu wolnego od pracy równego długością dyżurowi (czyli w proporcji 1:1), – w razie niemożliwości udzielenia czasu wolnego, co de facto zależy od oceny pracodawcy, w postaci wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania kierowcy, określonego stawką godzinową lub miesięczną – w razie braku wyodrębnienia stawki godzinowej lub miesięcznej w wysokości 60% wynagrodzenia.   Co do zasady, czas dyżuru nie jest wliczany do czasu pracy. Sytuacja ta ulega jedynie zmianie w przypadku, gdy kierowca wykonuje w trakcie dyżuru pracę (art. 7 pkt 1 ww. ustawy). W sytuacji, gdy kierowca pracy jednak w czasie dyżuru nie świadczy, wówczas kierowca powinien otrzymywać wynagrodzenie za czas dyżuru określone w art. 9 ust. 5 ww. ustawy. Z praktycznego punktu widzenia pracę wykonywaną w czasie dyżuru należy uznana za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywanych przez kierowcę, gdyż na jej skutek dojdzie do przekroczenia obowiązujących kierowcę norm czasu pracy (por. wyr. SN z 31.1.1978 r., I PRN 147/77, OSNCP 1978, Nr 7, poz. 126).   Dyżury kierowcy mogą pełnić zarówno po godzinach normalnej pracy w dniach roboczych, jak i w dni wolne od pracy, a w tym także w niedziele i święta, gdyż w przypadku kierowców możliwa jest praca w takie dni, zgodnie z art. 15110 pkt 5 KP, który dopuszcza ją w transporcie i komunikacji.   Oprócz dyżuru polegającego na pozostawaniu w gotowości do podjęcia pracy przez kierowcę ustawa przewiduje jeszcze 5 przypadków, gdy inne okresy są wliczane do czasu dyżuru kierowcy, a będą to: – przerwy w czasie pracy wynikające z art. 13 ustawy o czasie pracy kierowców (zgodnie z art. 9 ust. 2 ww. ustawy), – przerwy w prowadzeniu pojazdu o dmc powyżej 3,5 tony lub przystosowanego do przewożenia więcej niż 9 osób licząc łącznie z kierowcą, wynikające z regulacji Rozporządzenia WE Nr 561/2006 lub Umowy AETR (zgodnie z art. 27 ust. 1 ww. ustawy), – czas nieprzeznaczony na kierowanie pojazdem w przypadku, gdy jest on prowadzony przez dwóch lub więcej kierowców (zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy), – okresy pozostawania przez kierowcę w dyspozycji pracodawcy przypadające poza rozkładem czasu pracy (zgodnie z art. 10 ust. 2 ww. ustawy), – w przypadku kierowców zatrudnianych w zadaniowym systemie czasu pracy, o ile nie wypracowali oni w danym dniu dobowego wymiaru czasu pracy okresy pozostawania w dyspozycji, które wykroczą poza 8 godzin w danej dobie, przy czym do ośmiu godzin zalicza się zarówno czas pracy jak i część okresu pozostawania w dyspozycji (zgodnie z art. 10 ust. 3 ww. ustawy).   W tym miejscu należy wskazać, iż ustawodawca nie wskazał w sposób jednoznaczny sposobu rekompensaty za wszystkie z okresów wliczanych do czasu dyżuru. Jedynie w sytuacjach opisanych w art. 9 ustawy o czasie pracy kierowców zaznaczono, że za czas takich dyżurów kierowcy przysługuje wynagrodzenie liczone w odrębny od klasycznego sposób, określony w art. 9 ust. 6 ustawy o czasie pracy kierowców. Będzie to wynagrodzenie w wysokości określonej w przepisach o wynagradzaniu obowiązujących u danego pracodawcy, którego minimalny poziom nie powinien być niższy niż 50% wynagrodzenia za klasyczny dyżur pełniony przez kierowcę, zgodnie z art. 9 ust. 5 ww. ustawy.   Z powyższego należy wyprowadzić wniosek, iż w zakresie ustalania wynagrodzenia za czas dyżuru kierowców, w ustawie nie została określona konkretna wysokość stawki za godzinę dyżuru, a jedynie jej minimalny poziom.   W związku z kolei z tym, że ustawodawca wskazał jedynie dolne granice rekompensaty jaką pracodawca winien kierowcy zapłacić za pełniony dyżur, to na pracodawcy ciąży obowiązek podjęcia decyzji w zakresie ustalania wysokości wypłacanego kierowcy wynagrodzenia za dyżury w swoich przedsiębiorstwach. Rozstrzygnięcia dotyczące tejże materii powinny być wskazane w układach zbiorowych pracy, w regulaminach wynagradzania albo w treści indywidualnych umów o pracę. W razie bowiem braku takich postanowień w przepisach wewnątrzzakładowych należy przyjąć, iż za godzinę dyżuru kierowca otrzyma stawkę w minimalnej wysokości dopuszczonej przez ustawę, czyli w wysokości połowy stawki godzinowej wynikającej z kategorii jego osobistego zaszeregowania.   Odnosząc się jednak do wliczania do czasu pracy czasu przerw przysługujących kierowcom należy jednak pamiętać, że w przypadkach, gdy w danym dniu pracują oni minimum 6 godzin, to 15 minut z czasu przerwy, czy to w prowadzeniu pojazdu, czy w czasie pracy zalicza się do czasu pracy takiego kierowcy, a jedynie pozostałą część przerwy wlicza się do czasu dyżuru.   Zasady wynagradzania za czas dyżuru określone w art. 9 ust. 6 ww. ustawy powinny mieć zastosowanie także do rekompensaty za czas przerw w prowadzeniu pojazdu wynikających z przepisów Rozporządzenia WE Nr 561/2006 lub Umowy AETR, gdyż są to okresy rodzajowo zbieżne z przerwami w czasie pracy, które są w taki sposób rozliczane.   Katarzyna Czepiel Prawnik Kancelaria NK Legal]]>