Powszechnie wiadomo, że spółka z o.o. ma osobowość prawną i może być stroną postępowania sądowego, co oznacza, że jeśli nie spłaci ona zaciągniętego zobowiązania, można skierować przeciwko niej pozew o zapłatę. Zdarza się jednak, że mimo uzyskania pozytywnego rozstrzygnięcia sądowego i „wygranej” sprawy sądowej o zapłatę przeciwko spółce, nie realizuje ona wyroku, a prowadzona przeciwko niej egzekucja komornicza okazuje się być bezskuteczną.
Odpowiedzialność przewidziana w art. 299 k.s.h.
Wówczas, ratunkiem dla wierzycieli spółki z o.o., która nie posiada majątku na spłatę zasądzonych należności jest przepis art. 299 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) przewidujący odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki w razie bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce. Jest to niejako sankcja dla członków zarządu za to, że prowadząc sprawy spółki nie wywiązali się prawidłowo z tego zobowiązania, doprowadzając do sytuacji, kiedy spółka nie dość, że sama nie zaspokoiła swego zobowiązania względem wierzyciela, to nie posiada wystarczającego majątku, by wierzyciel mógł zaspokoić się w ramach egzekucji.
Co ważne, mówiąc o bezskuteczności egzekucji musi ona odnosić się do całego majątku spółki (a nie jedynie do jego części). W doktrynie toczyły się dyskusje co do tego, co może być dowodem bezskuteczności egzekucji. Najczęstszym i najbardziej bezpośrednim dowodem będzie postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu jego bezskuteczności prowadzonego przeciwko spółce z o.o. zasadnym jest jednak przyjęcie, że dopuszczalne jest wykazanie bezskuteczności również za pomocą innych, dopuszczalnych w procedurze cywilnej i kodeksie postępowania cywilnego dowodów. Może to być zatem również np. poprzez przedstawienie wykazu majątku spółki z o.o. sporządzonego w postępowaniu o wyjawienie majątku lub postanowienie sądu oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości w sytuacji, gdy majątek niewypłacalnej spółki z o.o. nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Charakter odpowiedzialności członków zarządu
Odpowiedzialność członków zarządu między sobą ma jednocześnie charakter osobisty
i solidarny – co oznacza, że zapłaty można domagać się od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Odpowiedzialność ta jest jednocześnie subsydiarna wobec spółki, tzn. zależna od bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.
Dodatkowo, odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. nie jest ograniczona kwotowo.
Zakres odpowiedzialności członków zarządu
Odpowiedzialność członków zarządu w konsekwencji obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko spółce, koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej. Dodatkowo, wierzyciel spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może dochodzić odsetek należnych od spółki także za dalszy okres od chwili powstania roszczenia odszkodowawczego do chwili zażądania od członków zarządu tej spółki zapłaty jej długów (tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2016 r., sygn. akt V CSK 579/15).
Członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki istniejące w czasie, w którym pełnił funkcję w zarządzie, o ile w tym czasie wystąpiły się przesłanki upadłości, a członek zarządu nie zgłosił wniosku we właściwym czasie, a także za te późniejsze zobowiązania spółki, które powstały wobec braku tego zgłoszenia.
Możliwości uwolnienia się z odpowiedzialności przez członków zarządu
Trzeba jednak mieć na uwadze, że członkowie zarządu mają możliwość uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli:
- we właściwym czasie złożono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy;
- pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Niezależnie od przywołanych powyżej przesłanek, członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności z art. 299 § 2 k.s.h. poprzez odwołanie się do ogólnych instytucji prawa cywilnego, takich jak przedawnienie oraz potrącenie.
Ewa Kosior Radca Prawny – senior associate
NK Legal Partners
