Odwołanie wykonanej darowizny

Darowizna jest umową jednostronnie zobowiązującą na mocy której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. W praktyce nierzadko poprzez umowę darowizny przenosi się własność nieruchomości, gospodarstwa rolnego. W relacjach pomiędzy członkami rodziny bardzo często dochodzi do sytuacji, w której rodzice lub dziadkowie przekazują nieruchomość swoim dzieciom, czy też wnukom. Umowa darowizny charakteryzuje się tym, iż jest to umowa nieodpłatna i nie występuje w niej ekonomiczna ekwiwalentność świadczenia darczyńcy. Cecha ta sprawia, iż w relacjach społecznych, rodzinnych, umowa darowizny ma wydźwięk etyczny. W istocie, darczyńca wyzbywając się (często z chęci niesienia pomocy) swojego majątku na rzecz obdarowanego, nie otrzymuje w zamian żadnego ekonomicznego świadczenia. Pomimo to akt darowizny, sprawia, iż obdarowany powinien w sposób szczególny odnosić się do darczyńcy. Co prawda, okoliczność ta nie wynika wprost z art. 888 kodeksu cywilnego, w którym ustawodawca uregulował pojęcie darowizny, jednak wdzięczność obdarowanego względem darczyńcy, pożądana jest z moralnego punktu widzenia. Ustawodawca przewidział sytuację, w której już po dokonaniu darowizny, darczyńca ma możliwość, aby tę darowiznę odwołać. Sytuację tę reguluje Art. 898 § 1, według którego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. A zatem powodem odwołania wykonanej darowizny przez darczyńcę są jedynie względy moralne. W związku z powyższym możliwość odwołania darowizny zależna jest od tego, czy obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Przepisy prawa nie regulują pojęcia rażącej niewdzięczności. W doktrynie podkreśla się, iż zachowanie obdarowanego względem darczyńcy, stanowiące rażącą niewdzięczność, jest to zachowanie (może to być zarówno działanie, jak i zaniechanie) wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Jednak, aby móc ocenić, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z rażącą niewdzięcznością, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy. Ponadto rażąca niewdzięczność powinna być nacechowana złą wolą obdarowanego. (A. Kidyba, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna, wyd. II). Na gruncie orzecznictwa i doktryny przyjmuje się, że rażącą niewdzięczność stanowi np. popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo przeciwko majątkowi darczyńcy, naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych, w tym również rodzinnych łączących go z darczyńcą oraz obowiązku wdzięczności, odmówienie pomocy w chorobie, odmowa pomocy osobom starszym, rozpowszechnianie uwłaczających informacji o darczyńcy, czy znieważenie. Podkreślić należy, iż zachowanie obdarowanego stanowiące rażącą niewdzięczność, powinno być zachowaniem świadomym. Nie można bowiem mówić o rażącej niewdzięczności, gdy obdarowany działa nieumyślnie. (A. Kidyba, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna, wyd. II). Wskazać również należy, iż rażąca niewdzięczność, skutkująca odwołaniem darowizny musi nastąpić po zawarciu umowy. Sytuacja w której, obdarowany zachował się w stosunku do darczyńcy w sposób niosący znamiona rażącej niewdzięczności przed zawarciem umowy, a następnie darczyńca po zawarciu umowy darowizny powziął informacje na ten temat, nie uprawnia darczyńcy do odwołania darowizny. Katarzyna Staszczyk Prawnik NK Legal Kancelaria Prawa Gospodarczego ]]>