Podstawa prawna: Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Mając na uwadze art. 2 ustawy prawo autorskie i prawa pokrewne z dnia 4 lutego 1994 r., (dalej pr. aut.) w kwestii możliwości tłumaczenia utworów oraz ich rozpowszechniania, przede wszystkim należy odnieść się do treści art. 2 ust. 1 pr. autorskiego, który wskazuje, iż: „opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa utworu pierwotnego.
Odnosząc się do kwestii związanej z możliwością wykonania tłumaczenia „utworu pierwotnego” oraz poprzez tłumaczenie stworzenie „utworu zależnego”, należy wskazać, iż mając na uwadze obowiązujące przepisy nie jest wymagana zgoda autora „dzieła pierwotnego” do dokonania samego tłumaczenia, jednakże zgody autora dzieła utworu pierwotnego wymaga przede wszystkim zwielokrotnianie i upublicznianie szerszej publiczności „utworu zależnego”. Kwestię rozpowszechniania „utworu zależnego” reguluje art. 2 ust. 2 pr. autorskiego: „ rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły.”
Ponadto zgodnie z art. 2 ust. 3 „Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu 5 lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.”
Dodatkowo należy wskazać, iż za opracowanie nie jest uważany utwór który powstał jako inspiracja cudzym utworem. Natomiast na opracowaniu zgodnie z art. 2 ust. 5 należy wskazać twórcę oraz tytuł utworu pierwotnego.
Mając na uwadze przytoczone powyżej przepisy prawa autorskiego należy wskazać, iż tłumaczenie stanowi opracowanie w rozumieniu ustawy o prawie autorskim, jednocześnie należy wskazać, iż ustawodawca jedynie wymienił przykładowe utwory zależne, które mogą stanowić opracowanie w rozumieniu art. 2 prawa autorskiego. W przypadku opracowania należy przede wszystkim rozstrzygnąć kolizję interesów autora utworu pierwotnego a autora utworu zależnego. Jednakże w tym miejscu należy podkreślić, iż ustawodawca przyznaje prymat autorowi utworu pierwotnego.
Ponadto należy podkreślić , iż brak uzyskania zgody oraz niedochowanie obowiązku uzyskania zgody autora utworu pierwotnego może w konsekwencji nieść za sobą bezprawność korzystania z utworu pierwotnego, a w konsekwencji może grozić roszczeniami z tytułu naruszeń jakich dokonał autor zależny. W tym miejscu warto powołać fragment komentarza do art. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych autorstwa Sarbiński Rafał Maciej, Siciarek Michał., Prawo autorskie. Komentarz do wybranych przepisów: „Prawnie relewantna dla interesów uprawnionego jest dopiero eksploatacja opracowania. Istotą omawianej regulacji jest zapewnienie autorowi dzieła macierzystego kontroli nad tym, czy jego dzieło w postaci nadanej przez opracowanie będzie komunikowane publiczności. Kontrolę tę w pełni realizuje wymóg zezwolenia na eksploatację opracowania. Samo zaś zawarcie umowy z użytkownikiem nie narusza jeszcze jego interesów, nawet jeżeli następuje to bez jego zgody. Trafne jest bowiem zapatrywanie, iż samo zawarcie umowy o przeniesienie praw przez nieuprawnionego nie stanowi naruszenia autorskich praw majątkowych.”
Mając na względzie powyższe, należy w pierwszej kolejności wskazać, co rozumiemy pod pojęciem tłumaczenia. Tłumaczenie stanowi odpowiednik treści sformułowanej wcześniej w języku obcym. Dodatkowo należy wskazać , iż tłumaczenie jest uzyskaniem językowego ekwiwalentu tekstu tłumaczonego. Ponadto należy podkreślić, iż twórca utworu zależnego nie nabywa żadnych praw autorskich do oryginału.
Jak wskazano w komentarzu do art. 2 ustawy o prawie autorskim, autorstwa Damiana Flisak niektóre tłumaczenia nie korzystają z ochrony prawnej: „Nie powinny natomiast korzystać z ochrony tłumaczenia tekstów prostych czy schematycznych, których przekład, nawet jeśli wymaga od tłumacza językowej biegłości, jest oczywisty. Dotyczy to przekładów np. jadłospisów, uproszczonych rozkładów jazdy czy prognoz pogody. Nawiązując do tej problematyki, warto jednak zważyć, że lapidarność tekstu wyjściowego może być niekiedy pozornym ułatwieniem dla tłumacza.”
Aby uzyskać zezwolenie na wykonywanie praw zależnych należy zawrzeć umowę z autorem utworu pierwotnego, przedmiotowa umowa ma zazwyczaj charakter umowy licencyjnej, która wskazuje w jaki sposób oraz w jakim zakresie może być wykorzystywany dany utwór.
Odpowiedzialność za naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz bezprawne wykorzystanie utworu, ustawa przewiduje odpowiedzialność cywilną oraz odpowiedzialność karną.
Odpowiedzialność cywilna została uregulowana w art. 79 pr. autorskiego, który reguluje katalog roszczeń, jakich może dochodzić uprawniony w sytuacji kiedy autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, wówczas może żądać od osoby, która dopuściła się naruszenia: zaniechania naruszeń, usunięcia skutków naruszenia, naprawienia wyrządzonej szkody.
Natomiast w zakresie odpowiedzialności karnej należy wskazać za podstawę art. 115 pr. autorskiego, który stanowi, że: „kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania (…).”
Natomiast odpowiedzialność karna za rozpowszechnianie utworu bez pozwolenia została uregulowana w art. 116 pr. autorskiego: „Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”
Agnieszka Wolszczak-Wiśniewska
