W dniu 21 lutego 2024 r. Sąd Najwyższy podjął niezwykle istotną dla wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością uchwałę (sygn. akt III UZP 8/23), w której stwierdził, że wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Stosownie zaś do treści art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dotychczasowej praktyce za wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uznawał również wspólnika, w przypadku którego udział i prawa drugiego ze wspólników były iluzoryczne. Równocześnie brak było jednolitego stanowiska organu w zakresie tego, jaka wielkość udziałów drugiego wspólnika czyniła jego wpływ na działalność spółki iluzorycznym, ale dotyczyło to najczęściej przypadków, w których ten drugi wspólnik posiadał mniej niż 10% udziałów w kapitale zakładowym. Takie stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych było aprobowane w judykaturze.
Sytuacja częściowo uległa zmianie z dniem 4 października 2023 r., kiedy to Sąd Najwyższy w postanowieniu (sygn. akt I USK 176/23) stwierdził, że jeżeli w konkretnym stanie faktycznym nie można przyjąć, że mniejszościowy udziałowiec jest udziałowcem fikcyjnym (figurantem), ponieważ bierze rzeczywisty udział w prowadzeniu spraw spółki (choćby nawet nie był członkiem jej zarządu a na zgromadzeniu wspólników mógłby być przegłosowany w każdej sprawie przez wspólnika większościowego), to nie ma miejsca na stosowanie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W przywołanym postanowieniu Sąd Najwyższy wskazał, że należy każdorazowo badać czy udział wspólnika mniejszościowego jest iluzoryczny, czy też wspólnik ten może rzeczywiście wpływać na działalność spółki.
Jednakowoż dopiero uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 r. stanowi prawdziwe odejście od dotychczasowej linii orzeczniczej. Czy podjęcie przedmiotowej uchwały przez Sąd Najwyższy oznacza, że większościowi wspólnicy mogą zaprzestać uiszczania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe? Niekoniecznie. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 r. nie ma mocy zasady prawnej i nie jest wiążąca dla sądów powszechnych, podobnie jak nie jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 21 lutego 2024 r. zostanie powielone w kolejnych orzeczeniach, to będzie można mówić o utrwaleniu się linii orzeczniczej, ale nawet wówczas należy liczyć się z ryzykiem, że stanowisko prezentowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ulegnie szybkiej zmianie.
Rozwiązaniem, którego zastosowanie warto rozważyć, jest wystąpienie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji. Jeżeli w następstwie złożenia wniosku, wspólnik uzyska korzystną dla siebie interpretację, to postąpienie przez wspólnika zgodnie z jej treścią (zaniechanie uiszczania składek) będzie prawidłowe i bezpieczne.
Adwokat – Edyta Kuś
