Znacząca nowelizacja Kodeksu Pracy to nie koniec istotnych zmian dla pracodawców. Ustawodawca podjął się bowiem kolejny raz modyfikacji procedur zatrudniania cudzoziemców. Liczba obcokrajowców w Polsce stale rośnie i ich zatrudnienie jest coraz powszechniejszym zjawiskiem. Niestety w aktualnym stanie prawnym brak jest tożsamych procedur dla wszystkich cudzoziemców, co rodzi dla pracodawców duże utrudnienia i niekończące się wątpliwości.
Niektóre procedurę są nadto dość archaiczne i nieadekwatne do realiów. Dlatego finalizując rozpoczęte już zmiany, w 2023 roku przepisy dotyczące zatrudnienia cudzoziemców mają zostać znacznie zmodyfikowane. Ich celem jest przede wszystkim usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom, wyeliminowanie opieszałości załatwiania spraw przez urzędy oraz ograniczenie występujących nadużyć, czemu ma służyć pełna elektronizacja postępowań.
Obecnie najważniejszym aktem prawnym regulującym zatrudnianie cudzoziemców w Polsce jest Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz Ustawa o zatrudnianiu Cudzoziemców.
Choć działania związane z zatrudnianiem cudzoziemców coraz częściej mogą być wykonywane online, to jednak wciąż wymagają one głównie osobistego stawiennictwa w urzędzie. Nowa ustawa ma na celu pełną elektronizację procedury wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców, począwszy od złożenia wniosku, aż po odbiór decyzji, czy nawet postępowanie odwoławcze. Ma to nastąpić dzięki już działającemu systemowi teleinformatycznemu Syriusz, który zostanie znacznie zmodyfikowany.
Założenie konta w tym programie będzie obowiązkowe. System ten będzie bowiem umożliwiał kontakt z urzędem zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika a docelowo ma w całości go przejąć. Dzięki tej platformie zostanie stworzona lista wynagrodzeń, która pozwoli zweryfikować, czy pensja cudzoziemca jest adekwatna do lokalnych zarobków, jak i możliwe będzie monitorowanie rzeczywistego powierzenia pracy cudzoziemcowi, m.in. na podstawie informacji pozyskanych z innych systemów teleinformatycznych na temat daty wjazdu i wyjazdu cudzoziemca z terytorium Polski oraz treści zgłoszeń pracodawcy o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca, a także poprzez sprawdzenie, czy odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne. Nadto będzie możliwy dostęp do bazy danych o wydanych decyzjach przez organ I instancji w sprawie wydania lub odmowy wydania zezwoleń na pracę cudzoziemca organowi I i II instancji oraz organom kontrolnym, dzięki połączeniom z innymi systemami teleinformatycznymi dotyczącymi wiz i zezwoleń na pobyt cudzoziemców oraz systemem zawierającym dane dotyczące przekraczania granicy przez cudzoziemców. System będzie umożliwiał automatyczne pobieranie niezbędnych danych z systemów, np. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Straży Granicznej, czy Krajowego Rejestru Karnego.
Poza kompleksowym systemem teleinformatycznym, który ma usprawnić procedurę zatrudnienia cudzoziemca, nowa ustawa wprowadza wiele rozwiązań, których celem jest zmniejszenie barier administracyjnych, które aktualnie całkowicie zatraciły swój sens. Najważniejszą zmianą jest likwidacja tzw. testu rynku pracy, tj. działaniu polegającym na tym, że pracodawca, który chce zatrudnić cudzoziemca, najpierw musi zapytać starostę, czy w polskich rejestrach są bezrobotni, którzy mogliby podjąć taką pracę.
Kolejnym wyczekiwanym ułatwieniem będzie likwidacja odrębnego postępowania w sprawie przedłużenia zezwolenia na pracę. Obecnie jest ono niezbędne, gdy pracodawca kontynuuje powierzenie pracy cudzoziemcowi na tym samym stanowisku. Nowa ustawa przewiduje, że w przypadku zamiaru dalszego zatrudniania cudzoziemca wydawane będą zezwolenia na pracę z zachowaniem dotychczasowych ułatwień przewidzianych dla przedłużenia zezwolenia, tj. możliwość wykonywania pracy w trakcie procedury wydania zezwolenia, oraz wprowadzone będzie nowe ułatwienie polegające na rozpatrzeniu wniosku w pierwszej kolejności.
Nowelizacja ma dotyczyć też tzw. procedury uproszczonej, która obejmie obywateli Rosji, Ukrainy, Białorusi, Armenii, Mołdawii i Gruzji. W tym przypadku wydanie zezwolenia na pracę nie wymaga przeprowadzenia szczegółowego postępowania związanego z koniecznością poszukiwania pracowników w lokalnym środowisku bezrobotnych oraz spełnienia innych szczegółowych warunków. Dotychczas zmiana warunków w powierzonej pracy skutkowała koniecznością wystąpienia po nowe zezwolenie. W projekcie przewidziano możliwość modyfikacji ustaleń określonych w zezwoleniu na pracę, bez konieczności wnioskowania o nowe zaświadczenie. To znacząco ułatwi dokonywanie zmian w treści zezwolenia na pracę w uproszczonym postępowaniu administracyjnym bez konieczności dokonania opłaty związanej z nowym wnioskiem.
Planowane zmiany zaostrzą także weryfikację pracodawców pod kątem wyzysku obcokrajowców, np. poprzez wprowadzenie odmowy udzielenia zezwolenia na pracę, gdy pracodawca nie opłaca składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne lub zaliczek na podatek dochodowy.
Ustawa wprowadzić ma również przepis, że oprócz minimalnego wynagrodzenia cudzoziemiec nie może być zatrudniony na wymiar czasu pracy niższy niż ¼ etatu lub 10 godzin tygodniowo, co ma ograniczyć wyzysk cudzoziemców, którzy w rzeczywistości pracują więcej, a są zatrudniani na niższy wymiar czasu pracy.
Wzmożona ochrona cudzoziemców ma także być realizowana poprzez porównywalność wynagrodzenia cudzoziemca. Ma to na celu zapobieganie sytuacjom, gdy obywatele polscy są zastępowani tańszymi pracownikami z krajów trzecich, a ich wynagrodzenia są znacznie zaniżone.
Znowelizowana Ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców miała wejść w życie jeszcze w 2022 roku, prace nad nowelizacją ciągle jednak trwają.
Anna Klajn
Adwokat | NK Legal Partners
