ZATRUDNIANIE OBYWATELI UKRAINY W 2023 ROKU
Pracodawcy zatrudniający w Polsce cudzoziemców, a w szczególności obywateli Ukrainy uciekających przed wojną powinni zwrócić uwagę na opublikowaną 27 stycznia 2023 r. nowelizację Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa i niektórych innych ustaw.
Wymusza ona bowiem podjęcie dodatkowych działań przez pracodawców zatrudniających beneficjentów ww. Specustawy (czyli głównie obywatele Ukrainy i niektórzy członkowie ich rodzin, którzy przybyli legalnie do Polski z Ukrainy począwszy od 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi na terytorium Ukrainy).
Lista zmian jest spora, poniżej wymienić należyte najważniejsze dla pracowników oraz pracodawców, jak i praktyczne ich skutki.
Według poprzednio obowiązujących przepisów beneficjenci ww. Specustawy mieli ubiegać się o specjalne zezwolenie na pobyt czasowy na specjalnych zasadach. To zezwolenie miało być wydawane prawie automatycznie, bez konieczności zaangażowania w ten proces pracodawcy. Ten rodzaj specjalnego zezwolenia został jednak usunięty. Począwszy od 1 kwietnia 2023 r. beneficjenci Specustawy będą mogli ubiegać się na zasadach ogólnych o zezwolenie na pobyt czasowy, tj. tzw. zezwolenie jednolite – na pobyt czasowy i pracę lub tzw. bluecard w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji lub w celu prowadzenia działalności gospodarczej. W efekcie specjalne zezwolenie nie jest już dłużej dostępne, a pracodawcy zatrudniający beneficjentów Specustawy będą zobowiązani przekazać dokumenty niezbędne do uzyskania zezwolenia, tj. m.in. załącznika nr 1 do wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy wskazującego m.in. nazwę stanowiska pracy, zakres obowiązków, wymiar czasu pracy i wysokość wynagrodzenia; jak i dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych potwierdzających objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym.
W poprzednim stanie prawnym art. 42 Specustawy zawierał rozbieżności jeżeli chodzi o okres na jaki przedłużeniu ulegają określone uprawnienia (okresy pobytu, okresy realizacji obowiązku opuszczenia terytorium Polski, ważność dokumentów), kończące się najwcześniej z dniem 24 lutego 2022 r. Przedłużenie okresów pobytu, okresów ważności wiz krajowych oraz zezwoleń na pobyt czasowy obowiązywało do 31 grudnia 2022 r., natomiast termin opuszczenia terytorium Polski (o którym mowa w art. 299 ust. 6 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach), ulegał przedłużeniu o 18 miesięcy. Dotyczyło to także określonego w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu terminu dobrowolnego powrotu, terminu ważności kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca oraz dokumentów „zgody na pobyt tolerowany”.
Nowelizacja ustawy wprowadza ujednolicenie wspomnianych terminów. Okres przedłużonych uprawnień kończyć się będzie z dniem 24 sierpnia 2023 r. Należy przy tym zaznaczyć, że przedłużenie wspomnianych okresów ważności obowiązuje z mocą wsteczną od 1 stycznia 2023 r. Umożliwi to zachowanie ciągłości uprawnień obywateli Ukrainy wynikających z przepisów podlegających zmianie.
Obowiązek wystąpienia o PESEL UKR w terminie 30 dni od przybycia do Polski.
Nowelizacja nakłada na beneficjentów Specustawy obowiązek wystąpienia o PESEL UKR w terminie 30 dni od przybycia do Polski. Zgodnie z przepisami przejściowymi, w terminie 30 dni od wejścia w życie Nowelizacji (co nastąpiło w tym zakresie 28 stycznia 2023 r.), również beneficjenci Specustawy, którzy przybyli do Polski już wcześniej, muszą wystąpić o PESEL UKR, o ile jeszcze tego nie zrobili. Przypomnieć należy, że zatrudniając beneficjenta Specustawy, pracodawca powinien, m.in.: zweryfikować posiadanie statusu beneficjenta Specustawy przez cudzoziemca, w tym zwłaszcza czy ten posiada PESEL UKR oraz zgłosić powiadomienie, o którym mowa w art. 22 Specustawy przez stronę praca.gov.pl w terminie 14 dni od podjęcia pracy (a następnie przekazać nowe powiadomienie w przypadku zmiany niektórych warunków wykonywania pracy), jak i okresowo weryfikować czy status beneficjenta Specustawy pozostaje aktualny, a także czy nie doszło do uchylenia statusu PESEL UKR oraz zweryfikować z odpowiednim wyprzedzeniem prawo pracownika do dalszego pobytu w Polsce po 24 sierpnia 2023 r.
Pracodawcy powinni mieć też na uwadze, że od czasu nowelizacji ochrona czasowa w innym państwie UE pozbawi statusu beneficjanta Specustawy. Z perspektywy pracodawcy oznacza to konieczność weryfikacji zachowania przez pracownika statusu beneficjenta Specustawy.
Anna Klajn
Adwokat | NK Legal Partners
