W myśl art. 1048 Kodeksu cywilnego (k.c) „Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest umową, na mocy której potencjalny spadkobierca zrzeka się dziedziczenia ustawowego po swym spadkodawcy. Stronami umowy są spadkobierca ustawowy (potencjalny), oraz jego przyszły spadkodawca.
Aby zrzec się dziedziczenia np. po żyjących rodzicach należy sporządzić z nimi taką umowę w formie aktu notarialnego.
Zgodnie z art. 1049 k.c. „1. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej.2. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.”
Zrzeczenie się dziedziczenia wywołuje skutki prawne w chwili śmierci spadkodawcy, tj. otwarcia spadku. Zrzekający się lub jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Nie mają też prawa do zachowku po spadkodawcy.
Zrzeczenie się dziedziczenia jest najskuteczniejszym sposobem, aby nie dziedziczyć po śmierci spadkodawcy. Zrzeczenie następuje w drodze umowy, stąd też do jej zawarcia niezbędna jest wola obu stron. Zrzec się dziedziczenia można więc w każdym czasie, a termin końcowy wyznacza chwila otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.
Zrzeczenie się dziedziczenia nie pozbawia zrzekającego się zdolności dziedziczenia. Obejmuje ono, jak jedynie dziedziczenie ustawowe. Nie wyłącza zatem dziedziczenia testamentowego przez zrzekającego się. Zrzekający się może dziedziczyć na podstawie testamentu sporządzonego zarówno przed, jak i po zrzeczeniu się dziedziczenia (uchwała Sądu Najwyższego z 15 maja 1972 r., sygn. akt II CRN 38/84, OSN 1972, Nr 11, poz. 197). Może też stać się zapisobiorcą testamentowym.
Michał Mordak
