Czy powinniśmy się bać komornika?

Gdy zostanie skierowany przeciwko nam pozew o zapłatę i przegramy proces, a na etapie postepowania sądowego nie spłacimy wierzyciela, możemy się spodziewać, że niebawem do naszych drzwi zapuka komornik. Czy powinniśmy się bać jako dłużnicy? Jakie są uprawnienia komornika? Wyjaśnia Romuald Kędzierski, prawnik z kancelarii NK Legal. Komornik to funkcjonariusz publiczny wykonujący orzeczenia sądowe w sprawach cywilnych w drodze tzw. przymusu egzekucyjnego, czyli prościej mówiąc osoba zajmująca się egzekwowaniem naszych niepłaconych, a zasądzonych przez sąd (np. w prawomocnym wyroku opatrzonym klauzulą wykonalności umożliwiającego prowadzenie egzekucji – tzw. tytuł wykonawczy) na rzecz wierzyciela długów. Jak daleko jednak może się posunąć komornik i jak bardzo naruszyć naszą sferę prywatną w celu zaspokojenia interesu wierzyciela? Wezwanie dłużnika do złożenia wyjaśnień Po pierwsze komornik może wezwać dłużnika do złożenia wyjaśnień, jeżeli wierzyciel lub sąd zarządzający z urzędu przeprowadzenie egzekucji albo uprawniony organ żądający przeprowadzenia egzekucji nie wskaże majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia. Żądanie od dłużnika złożenia wyjaśnień dotyczy tylko przedmiotów służących do zaspokojenia wierzyciela w zakresie sposobu egzekucji, jaki wskazał ten wierzyciel, sąd lub uprawniony organ. Jeżeli zatem wierzyciel wskazał we wniosku egzekucyjnym sposób zaspokojenia z nieruchomości dłużnika, wtedy dłużnik powinien udzielić komornikowi wszystkich istotnych informacji o posiadanych nieruchomościach. Podobnie, gdy wskazany został sposób zaspokojenia ze środków z wynagrodzenia za pracę, dłużnik powinien wskazać, gdzie jest zatrudniony (kto jest pracodawcą) oraz jakie osiąga wynagrodzenie. Odmowa udzielenia wyjaśnień bądź złożenie wyjaśnień świadomie fałszywych stanowi podstawę do ukarania dłużnika grzywną. Kiedy komornik może wykonywać swe czynności? W dni ustawowo uznane za wolne od pracy (niedziele i święta), jak też w porze nocnej, czynności egzekucyjnych można dokonywać tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych za pisemnym zezwoleniem prezesa sądu rejonowego, które komornik na żądanie dłużnika powinien okazać mu przy wykonywaniu czynności. Komornik może wykonywać swoje czynności bez zezwolenia prezesa sądu rejonowego w dni robocze i soboty (soboty nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy) w godzinach od 700 do 2100. Jednak czynności komornika rozpoczęte przed godziną 2100 mogą być prowadzone w dalszym ciągu bez tej zgody, jeżeli ich przerwanie może znacznie utrudnić egzekucję. Komornik ma prawo wejść do mieszkania i przeszukać odzież dłużnika, a także domowników Jeżeli cel egzekucji tego wymaga, np. zachodzi uzasadnione podejrzenie, że rzeczy ruchome dłużnika nadające się do egzekucji (np. sprzęt RTV/AGD) znajdują się w jego mieszkaniu, komornik może zarządzić otworzenie mieszkania oraz innych pomieszczeń oraz schowków dłużnika, a następnie może przeszukać rzeczy egzekwowanego dłużnika, mieszkanie i schowki. Gdyby to nie wystarczyło, komornik może ponadto przeszukać odzież, którą dłużnik ma na sobie. Komornik może to uczynić także wówczas, gdy dłużnik próbuje się ukradkiem oddalić z miejsca egzekucji lub gdy zachodzi podejrzenie, że chce usunąć od egzekucji przedmioty, które ma przy sobie (np. telefon komórkowy). Jeżeli w czasie dokonywania czynności egzekucyjnych w mieszkaniu dłużnika komornik zauważy, że dłużnik oddał poszukiwane przedmioty swemu domownikowi lub innej osobie do ukrycia, komornik może przeszukać odzież tej osoby oraz przedmioty, jakie ma ona przy sobie. O czym należy także pamiętać, przeszukanie odzieży może być dokonane tylko przez osobę tej samej płci, co dłużnik. Komornik nie może samodzielnie zastosować przymusu fizycznego Co ważne jednak, komornik nie posiada jednak uprawnień do przełamania czynnego oporu dłużnika ani przy przymusowym otwarciu jego mieszkania czy innych pomieszczeń (tj. gdy dłużnik mający obowiązek wpuszczenia komornika, tego nie uczyni), ani przy przeszukaniu dłużnika, dlatego, przystępując do przymusowego otwarcia mieszkania czy pomieszczeń dłużnika, co do zasady, komornik powinien przybrać stosowną asystę. Komornik nie ma również uprawnień do przeszukania osoby dłużnika, jeżeli ten stawia opór, może natomiast jedynie zażądać, aby dłużnik wyjął przedmioty, które nosi w ubraniu, i wydał je komornikowi. W razie oporu komornik może wezwać za to pomocy od organów Policji. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 stycznia 2002 r. określa sposoby udzielania pomocy lub asystowania komornikowi przez Policję lub Straż Graniczną przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych. Udzielenie pomocy i asystowanie komornikowi przez Policję czy też Straż Graniczną przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych polega przede wszystkim na zapewnieniu komornikowi bezpieczeństwa osobistego oraz dostępu do miejsca wykonywania tych czynności i porządku w tym miejscu. Policja udziela pomocy lub asysty komornikowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych po otrzymaniu, co najmniej 7 dni przed terminem czynności, pisemnego wezwania oraz odpisu tytułu wykonawczego, sporządzonego przez komornika, na podstawie którego egzekucja jest prowadzona. Jednakże (!) w pilnych przypadkach, zwłaszcza gdyby zwłoka groziła udaremnieniem egzekucji, udzielenie pomocy lub asystowanie następuje również na ustne wezwanie komornika. W takim przypadku Policja, nie wstrzymując udzielenia pomocy lub asystowania, żąda okazania tytułu wykonawczego, na którego podstawie egzekucja jest prowadzona oraz nadesłania po zakończeniu czynności egzekucyjnych odpisu tytułu wykonawczego sporządzonego przez komornika i potwierdzenia wezwania na piśmie. Notatkę, o której mowa, funkcjonariusz Policji przekazuje swojemu bezpośredniemu przełożonemu. Komornik nie może zająć rzeczy nienależących do dłużnika Pamiętajmy jednak, że komornik nie ma prawa zająć rzeczy dłużnika oddanych innym osobom we władanie (np. użyczony przez dłużnika samochód), chyba że osoby te przyznają, że dany przedmiot należy do dłużnika i zgodzą się na jego zajęcie. W przypadku natomiast zajęcia przez komornika dóbr (np. rzeczy ruchomych) należących do osoby trzeciej (np. do kogoś z rodziny dłużnika), osoba ta może wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym na drogę sądową, żądając zwolnienia danego przedmiotu spod egzekucji. Termin na wystąpienie z pozwem wynosi 1 miesiąc od momentu dowiedzenia się o zajęciu przez komornika rzeczy należących do nas, a nie do dłużnika. Skarga na czynności komornika – środek obrony przeciwko nadgorliwemu komornikowi Ogólnym środkiem obrony naszych praw jako dłużnika w egzekucji jest skarga na czynności komornika. Przysługuje ona wtedy, gdy komornik przekroczy swoje uprawnienia i w naszej ocenie dokona czynności niezgodnych z prawem – w zasadzie może ona dotyczyć wszystkich czynności komornika, chyba że w przepisach wprost wyłączono możliwość wniesienia skargi (np. dopuszczalność skargi wyłączona została na czynność komornika w postaci sprzedaży w licytacji rzeczy ruchomych ulegających szybkiemu zepsuciu) lub nastąpi faktyczna bezskuteczność skargi, wynikająca z charakteru czynności komornika, których skutków nie sposób usunąć (np. bezpodstawne przeszukanie rzeczy, osoby itp. – skarga nie odniesie bowiem skutku w postaci anulowania czynności, które już przecież nastąpiły i nie można ich cofnąć). Skarżymy zatem m.in. bezpodstawne zajęcia składników majątkowych dłużnika (np. wynagrodzenia minimalnego za pracę – gdyż jest ono wolne od zajęcia) czy bezpodstawne obciążenie kosztami postępowania egzekucyjnego, gdy np. dłużnik reguluje swoje zobowiązania względem wierzyciela określone w wyroku sądowym na bieżąco, a mimo to komornik obciąża go kosztami egzekucji. Skargę należy wnieść w terminie tygodniowym (7 dni) od dnia dokonania czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona; w innych przypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia powzięcia wiadomości przez skarżącego o dokonanej czynności. Wnosimy ją do sądu rejonowego, przy którym działa komornik. Odpis skargi sąd przesyła komornikowi, który w terminie trzech dni na piśmie sporządza uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu, do którego skargę wniesiono, chyba że skargę w całości uwzględnia, o czym zawiadamia sąd i skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy. Sąd rejonowy rozpatruje skargę i jej zasadność. Podsumowanie Jeżeli jesteśmy dłużnikiem toczy się przeciwko nam postepowanie egzekucyjne, nie obawiajmy się komornika, natomiast dokładnie poznajmy jego i nasze uprawnienia w postępowaniu. Jeżeli nie zgadzamy się z czynnościami komornika, złóżmy skargę, jeżeli komornik zajmie rzecz należącą nie do dłużnika, pamiętajmy o możliwości wystąpienia do sądu z powództwem przeciwegzekucyjnym. Świadomość swoich praw, a także uprawnień komornika w egzekucji, na pewno pomoże uniknąć konfliktowych sytuacji. Romuald Kędzierski Prawnik Kancelaria NK Legal ]]>