Gwarancja, a rękojmia

Niniejszy artykuł ma na celu usystematyzowanie dwóch pojęć, które jak wynika z naszej praktyki kancelaryjnej są niekiedy ze sobą mylone. Zarówno rękojmia, jak i gwarancja są instytucjami prawnymi charakterystycznymi dla umowy sprzedaży, uregulowanej w kodeksie cywilnym w art. 535 i następnych k.c.   Umowa sprzedaży jest jedną z najczęściej zawieranych umów w życiu codziennym konsumenta, ale także powszechnie występuje w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami. Zarówno ci pierwsi, jak i drudzy starają się nabywać rzeczy z których będą mogli być możliwie usatysfakcjonowani, lub przynajmniej oczekują ich zgodności z umową. Czasami jednak zdarza się, że zakupiony towar ma wady, które sprawiają, że kupujący zostanie zmuszony do skorzystania z przepisów powszechnie obowiązującego prawa, lub postanowień umowy, które pozwolą mu walczyć o otrzymanie produktu posiadającego takie cechy, za jakie zapłacił. I w tym właśnie miejscu dostrzec można pierwsze różnice pomiędzy rękojmią, a gwarancją. Otóż to, czy kupujący wykorzystuje przepisy powszechnie obowiązującego prawa, czy postanowienia umowy, jest istotną różnicą w zastosowaniu tych instytucji, albowiem gwarancja, choć jest wspominana przez kodeks cywilny w art. od 577 do 581 k.c. odsyła w zasadzie do warunków gwarancji, natomiast przepisy o rękojmi, zawarte w art. od 556 do 576 k.c. zawierają bardziej konkretne uregulowania, które tylko w pewnej mierze można zmieniać postanowieniami umowy, a charakter tych zmian zależny od tego czy kupujący jest konsumentem, czy przedsiębiorcą. Należy bowiem zwrócić uwagę na szczególne przepisy dotyczące ochrony praw konsumentów, które zostały oddzielnie uregulowane w odrębnej ustawie.   Przepisy ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej umożliwiają kupującemu, zawierającemu umowę sprzedaży niezwiązaną bezpośrednio z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub zawodową, żądanie nieodpłatnej naprawy rzeczy lub wymiany na nową. Konsument ma takie prawo zawsze, jeśli zakupiony towar jest niezgodny z umową, tzn. jeśli nie ma cech zawartych w opisie produktu lub w jego reklamie i przez to nie nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany. Dostrzeżoną niezgodność z umową, należy zgłosić sprzedawcy lub producentowi w ciągu dwóch miesięcy od chwili, w której konsument ją zauważył. Uprawnienie to potocznie jest nazwane „rękojmią” i jest bardzo zbliżone do tej instytucji, jednakże posługując się językiem prawnym, poprawnie w stosunkach konsumenckich, powinno się je nazywać „uprawnienie kupującego wynikające z niezgodności towaru z umową”. To uprawnie działa przez dwa lata od momentu wydania konsumentowi towaru. Należy pamiętać, że kupujący ma prawo do wymiany lub naprawy rzeczy na koszt sprzedawcy, wliczając w to ewentualny koszt przesyłki do sklepu lub producenta. Jeśli konsument zgłosi sprzedawcy niezgodność towaru z umową, a ten w ciągu 14 dni nie ustosunkuje się do reklamacji, wówczas uważa się, że sprzedawca uznał ją za uzasadnioną. W sytuacji, w której wymiana lub naprawa jest niemożliwa lub wiąże się ze znacznymi niedogodnościami po stronie konsumenta, może on żądać obniżenia ceny lub nawet od umowy odstąpić. Ostatnia możliwość zostaje jednak wyłączona, jeśli niezgodność z umową nie ma charakteru istotnego. Wracając jednak do klasycznych, rozpatrywanych w niniejszym artykule pojęć, należy nieco przybliżyć ich definicje, aby wskazać na różnice pomiędzy nimi.   W gwarancji jakości, aby mogła ona mieć miejsce musi występować „Gwarant” (np. producent, sprzedawca, dystrybutor), który udziela takiej gwarancji dobrowolnie i nieodpłatnie, poprzez wydanie tzw. dokumentu gwarancyjnego, w którym przyjmuje na siebie odpowiedzialność za właściwości rzeczy, o których istnieniu zapewniał (np.: co do funkcjonalności, wytrzymałości, jakości rzeczy).   Gwarancja, jest to niejako dodatkowe, najczęściej korzystniejsze niż rękojmia, zabezpieczenie dla kupującego. Polega ona na deklaracji sprzedawcy, że on sam gwarantuje, że dany towar ma cechy deklarowane, a jeżeli okaże się, że towar nie posiada tych gwarantowanych cech, to zobowiązuje się podjąć działania określonego w warunkach gwarancji (i tu jest jeszcze jedna istotna różnica), na warunkach określonych w gwarancji. Tzn., że gwarancja może ustanawiać pewne warunki, np. nakładać na kupującego obowiązek przeglądów gwarancyjnych, a w przypadku ich braku, lub nie dotrzymywania ich terminów ustalonych w gwarancji, gwarant może nie uwzględnić gwarancji. Innymi słowy gwarancja jest deklaracją, zobowiązaniem sprzedawcy nazywanego w tym przypadku gwarantem, że jeżeli stanie się tak, a tak, ale pod warunkiem takim, a takim, to na zgłoszenie kupującego zobowiązuję się zrobić to i to. Niekiedy mamy do czynienia z gwarancjami bez ustanowienia warunków. Najczęściej jednak gwarant udziela gwarancji na określony termin, który może być przez niego dowolnie kształtowany, łącznie z możliwością udzielenia gwarancji dożywotniej. To wszystko zależy od gwaranta, lub w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami może zależeć od negocjacji przeprowadzonych przez strony.   Przechodząc do instytucji rękojmi należy podzielić ją ze względu na wady fizyczne lub prawne. Sama rękojmia jest to odpowiedzialność sprzedawcy, dotycząca zarówno rzeczy nowych jak i używanych, względem kupującego, wynikająca z ustawy, a nie z umowy stron, ani nie z deklaracji sprzedawcy. Należy podkreślić, że odpowiedzialność sprzedawcy za wadę rękojmi oparta jest na zasadzie ryzyka, ma charakter absolutny i nie zależy od winy sprzedawcy. Oznacza to, że sprzedawca nie może się zwolnić, wyłączyć czy ograniczyć z odpowiedzialności rękojmi. W umowach z udziałem osób fizycznych będących konsumentami tego typu działania nie są dopuszczalne.   Wspominane zostało już wcześniej, że kodeksowe zapisy dotyczące rękojmi można zmieniać, ale w ograniczonym tylko zakresie. Zgodnie z art. 558. § 1 k.c., strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jednakże w umowach z udziałem konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w wypadkach określonych w przepisach szczególnych. Dodatkowo w § 2 przepis wskazuje, że wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.   Aby należycie przedstawić odpowiedzialność sprzedawcy za wady fizyczne, należy wskazać czym one są. Wady fizyczne polegać mogą na zmniejszeniu wartości przedmiotu, jego użyteczności, braku określonych cech lub niekompletności (np. brak elementów wchodzących w skład budowy komputera). Sprzedawca może być odpowiedzialny za wadę fizyczną w sytuacji, gdy istniała zarówno przed wydaniem rzeczy lub gdy jej powstanie miało miejsce po wydaniu rzeczy, ale z przyczyny tkwiącej już uprzednio w rzeczy. Natomiast jeżeli okaże się, że sprzedany towar był własnością osoby trzeciej lub jest obciążony prawem osoby trzeciej w formie dzierżawy, użytkowania czy hipoteki, wówczas będziemy mieli do czynienia z wadą prawną.   Wybór jednego z powyższych uprawnień (rękojmia, czy gwarancja) należy do nabywcy, przysługują mu one niezależnie, jednak nie można z nich skorzystać jednocześnie. Decydując się na jedną z tych instytucji, należy brać pod uwagę ustawowe lub umowne terminy, w których można się powoływać na dane uprawnienie i cel, który kupujący chce osiągnąć. Należy pamiętać, że na podstawie gwarancji, jeżeli nie jest to w niej wyraźnie wskazane, kupujący nie ma prawa odstąpienia od umowy, poszczególne gwarancje mogą jednak dawać dłuższą ochronę niż przepisy o rękojmi. Ważne jest też to, że gwarancja na sprzedany towar konsumpcyjny nie wyłącza, nie ogranicza, ani też nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z niezgodności towaru z umową (rękojmi).   Mam nadzieję, że ten artykuł zwróci uwagę na rozróżnienie obydwu instytucji prawa, które choć podobne na pierwszy rzut oka, są faktycznie innymi instytucjami i należy to uwzględnić w momencie wybierania jednej z nich. Podkreślenia wymaga, że każdą sytuację należy ocenić odrębnie i indywidualnie, dlatego w razie wystąpienia okoliczności w których kupujący będzie musiał dokonać wyboru lepszej dla niego, skuteczniejszej drogi, lub przedsiębiorca nie będzie pewny, jakie zapisy poczynić w umowie tak, aby wyrażały jak najpełniej jego wolę np. przy udzielaniu gwarancji, prosimy o kontakt w tej sprawie z naszymi prawnikami, a na pewno przedstawią oni Państwu wszystkie szczegóły i niuanse zarówno gwarancji, jak i rękojmi.   Krzysztof Kołyga Prawnik Kancelaria NK Legal]]>