W dniu 13 października 2022 r. wejdą w życie przepisy ustawy z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, które wprowadzą szereg zmian w zakresie prawa spółek. Nowelizacja zakłada zmiany w takich obszarach jak prawo grup spółek, zakres odpowiedzialności członków zarządów oraz rad nadzorczych spółek kapitałowych czy rozszerzenie katalogu przestępstw wykluczających możliwość sprawowania funkcji w spółkach kapitałowych.
PRAWO GRUP SPÓŁEK
Nowelizacja KSH wprowadza w tytule I nowy Dział IV poświęcony grupie spółek. Zgodnie
z przepisami wprowadzanymi przez Ustawodawcę, Spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczyć będą w grupie spółek, kierować się będą musiały, obok interesu spółki, interesem grupy spółek, o ile nie będzie to zmierzać do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej. Spółka dominująca i spółka zależna winne będą ujawniać w rejestrze KRS uczestnictwo w grupie spółek. Ujawnienie takie umożliwi członkowi zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentowi oraz likwidatorowi spółki uczestniczącej w grupie spółek powołanie się na działanie lub zaniechanie w określonym interesie grupy spółek. Ponadto,
w nowelizacji przewidziano również m. in możliwość wydawania przez Spółkę dominującą spółce zależnej wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki, jeżeli będzie to uzasadnione interesem grupy spółek oraz gdy przepisy szczególne nie będą tego uniemożliwiały.
Odpowiedzialność spółki dominującej za skutki wydania wiążącego polecenia, wykonanego następnie przez spółkę zależną należącą do grupy spółek, oznaczać będzie odpowiedzialność wobec: spółki zależnej, wierzycieli spółki zależnej, wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.
Działanie w interesie spółek może wyłączyć w całości odpowiedzialność członka zarządu spółki zależnej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej na skutek wykonanego wiążącego polecenia oraz odpowiedzialność członka zarządu spółki dominującej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia – zarówno tą wobec spółki zależnej jak i odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki dominującej. W zakresie odpowiedzialności spółki dominującej względem wierzycieli spółki zależnej, stosującej się do wiążących poleceń tej pierwszej spółki, projekt nie przyjmuje tzw. „odpowiedzialności przebijającej”, w ramach której spółka dominująca odpowiadałaby gwarancyjnie wobec wierzycieli spółki zależnej. Przepis art. 21(14) § 1 nowelizowanego KSH reguluje odpowiedzialność odszkodowawczą spółki dominującej względem wierzycieli spółki zależnej w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, zaś szkoda występująca u wierzycieli spółki zależnej powstanie w wyniku stosowania się przez tą spółkę do wiążącego polecenia spółki dominującej. Kolejny przepis art. 21(14) § 2 nowelizowanego KSH wprowadza domniemanie, że wspomniana wyżej szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności wobec spółki zależnej. Spółka zależna będzie mogła jednak w określonych przypadkach odmówić wykonania polecenia. Dotyczy to sytuacji, gdy spowodowałoby to ryzyko doprowadzenia do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością.
ZASADA BUSINESS JUDGEMENT RULE
Ryzyko jest jednym z nieodzownych elementów prowadzenia działalności gospodarczej. Członek organu ponosi odpowiedzialność, jeśli swoim działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki spowoduje spółce szkodę, przy czym między szkodą a działaniem lub zaniechaniem musi istnieć adekwatny związek przyczynowy. Wykazanie tych okoliczności ciąży na spółce jednak to członek organu musi wykazać, że szkoda spowodowana jego działaniem lub zaniechaniem nie była zawiniona. Istotną zmianą w tym zakresie jest wprowadzenie przez Ustawodawcę zasady biznesowej oceny sytuacji (Business Judgement Rule) tj. zasady, która wyłącza cywilnoprawną odpowiedzialność członków zarządu i rady nadzorczej (oraz likwidatorów) za szkodę wyrządzoną spółce, jeśli działali oni w sposób lojalny wobec spółki i w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny. Pojęcie „lojalności” nie zostało zdefiniowane, jednak przyjmuje się, że oznacza ono działanie w każdym przypadku w interesie spółki, w tym unikanie konfliktu interesów.
Wprowadzenie Business Judgement Rule ma na celu ocenę działania członków organów
z perspektywy prawidłowości trybu podejmowania decyzji, w odniesieniu do momentu ich podejmowania i okoliczności temu towarzyszących.
W stosunku do decyzji organów, które okażą się błędne, ale były podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego w oparciu o adekwatne do okoliczności informacje, zasada ta będzie podstawą wyłączenia odpowiedzialności.
RADA NADZORCZA I ZARZĄD
W związku z brakiem równowagi informacyjnej pomiędzy organami spółek oraz niewystarczającymi mechanizmami kontrolnymi przysługującymi radom nadzorczym, ustawodawca wprowadził szereg zmian.
Nowelizacja rozszerza uprawnienia rady nadzorczej spółki w odniesieniu do istniejącego już wcześniej prawa żądania informacji i dokumentów od zarządu Spółki.
W ramach zmian KSH wprowadzone zostają przepisy umożliwiające radzie nadzorczej badanie wszystkich dokumentów spółki, dokonywanie rewizji stanu majątku spółki oraz żądanie od zarządu, prokurentów i osób zatrudnionych w spółce sporządzenia lub przekazania wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień dotyczących spółki, w szczególności jej działalności lub majątku. W nowelizacji wprowadzono także między innymi obowiązek przygotowania rocznego sprawozdania z działalności rady nadzorczej, a także możliwość ustanawiania uchwałą rady nadzorczej doraźnych lub stałych komitetów rady nadzorczej.
Nowe uprawnienia kontrolne rady nadzorczej zostały wzmocnione ustanowieniem stosownych regulacji karnych, w myśl których niedochowanie przez członka zarządu spółki lub jej pracownika obowiązku przekazania radzie nadzorczej lub jej doradcy żądanych przez nich informacji dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień, a także ich zatajenie lub sfałszowanie stanowią przestępstwo zagrożone grzywną w wysokości od 20.000,00 zł do 50.000,00 zł albo karą ograniczenia wolności. Dodatkowo, popełnienie takiego przestępstwa stwierdzone prawomocnym wyrokiem skazującym wykluczy możliwość pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora oraz prokurenta w spółkach kapitałowych.
Wobec zarządów spółek kapitałowych nowelizacja wprowadza natomiast obowiązek przekazywania radzie nadzorczej (lub jej doradcy) na jej żądanie wszystkich informacji, dokumentów, sprawozdań oraz wyjaśnień dotyczących spółki (lub ich sporządzanie);
Na zarząd spółki z o.o. nałożono obowiązek protokołowania uchwał zarządu. Na zarząd spółki akcyjnej ustawodawca natomiast nałożył obowiązek niezwłocznego udzielania radzie nadzorczej informacji m.in. o podjętych uchwałach, sytuacji spółki, postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju oraz transakcjach i innych zdarzeniach wpływających lub mogących wpłynąć na sytuację majątkową spółki.
Wprowadzono również regulacje doprecyzowujące upływ kadencji organów, którą oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
ROZSRZERZENIE KATALOGU PRZESTĘPSTW WYKLUCZAJĄCYCH SPRAWOWANIE FUNKCJI
W SPÓŁKACH KAPITAŁOWYCH
Nowe brzmienie art. 18 § 2 KSH rozszerza katalog przestępstw, których popełnienie stwierdzone prawomocnym wyrokiem skazującym wyklucza możliwość pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora oraz prokurenta w spółkach kapitałowych. Odnosi się to również do osób, które rozpoczęły pełnienie tych funkcji przed wejściem tych zmian
w życie. Do dotychczasowego katalogu dodano m. in. przestępstwa polegające na przyjmowaniu korzyści majątkowych lub osobistych albo ich obietnic w związku z pełnieniem funkcji publicznej, udzielaniu lub obietnicy udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, pośrednictwie w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę z jednoczesnym powołaniem się na wpływy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, udzieleniu lub obietnicy udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za pośrednictwo w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, polegające na bezprawnym wywarciu wpływu na decyzję, działanie lub zaniechanie osoby pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, przekroczeniu uprawnień lub niedopełnieniu obowiązków przez funkcjonariusza publicznego mogącym skutkować szkodą interesu publicznego lub prywatnego.
Październikowa nowelizacja KSH jest jedną z istotniejszych zmian w polskim prawie dotyczącym spółek na przestrzeni ostatnich lat. Znowelizowane przepisy Kodeksu nie tylko porządkują i wprowadzą nowe ramy funkcjonowania dla spółek zorganizowanych w ramach grup spółek [tzw. prawa holdingowego], ale także w istotny sposób zmienią zasady organizacji wewnętrznej większości spółek kapitałowych działających w Polsce.
Barbara Wołowska-Dyszy
aplikant radcowski
