Rozwój nowoczesnych technologii oraz intensywnie postępująca cyfryzacja gospodarki przekładają się na szerokie dotarcie do konsumentów oraz oferowanie im coraz bardziej skomplikowanych usług. To właśnie te przyczyny stały się głównym powodem uchwalenia nowych przepisów w Unii Europejskiej. Przyjęły one formę dyrektywy, która została implementowana przepisami ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta. W znaczącej części weszła ona w życie od 1 stycznia 2023 r.
Już sam moment wejścia w życie przepisów budził spore kontrowersje. Polski rząd znacząco spóźnił się z ich implementacją do krajowego porządku prawnego – przepisy powinny wejść w życie 28 maja 2022 r., a zostały uchwalone dopiero 6 grudnia 2022 r. Krótkie albowiem jedynie 3-tygodniowe vacatio legis(okres pomiędzy uchwaleniem ostatecznej wersji przepisów oraz wejściem ich w życie) przypadające na okres świąteczno-noworoczny z pewnością nie ułatwił przedsiębiorcom stosownych przygotowań. Uchwalone zmiany wymagają bowiem szeregu prac zarówno w obszarach IT, jak i regulaminów. Dodatkowo trzeba także pamiętać o kluczowym aspekcie czyli szkoleniu pracowników.
Choć zmiany mają słuszny cel tj. właściwa regulacja w obszarze e-commerce, to pozytywnego klimatu nie buduje na pewno zaskakiwanie przedsiębiorców uchwalanymi z opóźnieniem przepisami. Nie sprzyja temu także nieprzejednana, jastrzębia polityka (przynajmniej w warstwie PR-owej) regulatora, jakim jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Zapowiedział on bowiem z początkiem stycznia kontrole 6 dużych sieci. Podobne działania planuje Inspekcja Handlowa w obszarze informowania o cenach.
Kogo dotyczą zmiany?
Uchwalone przepisy obejmują głównie zmiany w relacjach B2C. Należy jednak pamiętać, że jednoosobowi przedsiębiorcy dokonujący zakupu niezwiązanego z ich działalnością zawodową traktowani są jak konsumenci. Regulacja ta zawarta w art. 3855 k.c. wydaje się wciąż nieprzyjęta dostatecznie w świadomości wielu sprzedających. W takiej sytuacji zaś regulacje Omnibusa dotyczą także relacji B2B.
Internetowe platformy handlowe oraz nowe obowiązki informacyjne
Wprowadzone zmiany definiują nową kategorię podmiotów – dostawców internetowej platformy handlowej. Prawodawca dostrzegł, że tzw. marketplace’y zajęły znaczną część rynku e-commerce. Niełatwo niekiedy dojść do tego, kto w istocie jest sprzedającym, jakie uprawnienia w związku z tym przysługują kupującemu (np. prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość), jaki jest podział odpowiedzialności pomiędzy wystawiającym ofertę oraz operatorem platformy. Niejednokrotnie wyniki wyszukiwania są zależne od różnych algorytmów lub po prostu od promocji miejsca. Obecnie takie informacje muszą być dostępne zarówno w regulaminie, a w odniesieniu do prezentacji wyników wyszukiwania (plasowanie produktu), także łatwo dostępne na stronie internetowej. Powoduje to konieczność zmian w regulaminach sklepów internetowych oraz dodanie nowych treści i funkcjonalności na stronach internetowych. Przedsiębiorcy muszą także każdorazowo podawać dane kontaktowe [nr telefonu jak i adres poczty elektronicznej], co do tej pory było opcjonalne.
Pokazy i wycieczki sponsorowane
Uregulowania doczekała się także sprzedaż na pokazach i wycieczkach. Tutaj wprowadzono przede wszystkim zakaz przyjmowania płatności za towary nabyte w trakcie takich wydarzeń przed upływem prawa do odstąpienia od umowy. Termin ten zresztą wydłużono wobec podstawowego okresu aż do 30 dni. Za niedostosowanie się do tego zakazy przewidziano grzywnę orzekaną na podstawie przepisów Kodeksu wykroczeń. Może zostać ona nałożona także na osoby upoważnione do podpisywania umów lub kierujące daną jednostką.
Usługi i treści cyfrowe
Dodatkowej regulacji doczekały się umowy o dostarczenie usług lub treści cyfrowych. Wprowadzono przepisy dotyczącej uprawnień konsumentów w tym zakresie, a wśród nich przede wszystkim prawo uzyskania kopii treści wytworzonych w ramach świadczenia tych usług. Jako ciekawostkę należy potraktować zobowiązanie konsumenta(!) do zaprzestania korzystania treści po odstąpieniu od umowy oraz udostępnienia ich osobom trzecim. Czy w ten sposób ustawodawca przesądza o dopuszczalności praktyki współdzielenia kont w popularnych serwisach videostreamingowych? W tym zakresie należy wspomnieć także, że odrębnej regulacji doczekała się implementacja tzw. Dyrektywy Cyfrowej.
Nowe obowiązki w przypadku promocji
Wartą odnotowania zmianą są przepisy dotyczące informowania o cenach produktów i usług zawarte w nowelizacji ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług. Najważniejszą zmianą dotyczącą zarówno sprzedaży stacjonarnej jak i online jest wprowadzenie obowiązku informowania o najniższej stosowanej cenie w ciągu ostatnich 30 dni. Dotyczy to jednak wyłącznie sytuacji, gdy przedsiębiorca zamierza informować o obniżce ceny. W założeniu ma to ukrócić praktyki pojawiające się głównie i najmocniej przed wydarzeniami takimi jak Black Friday lub Cyber Monday, gdy sztucznie zawyżano ceny przed tzw. wyprzedażami. Przestrzeganie tych przepisów będzie dalej znajdować się w domenie kompetencji Inspekcji Handlowej. Będzie ona mogła nakładać kary na przedsiębiorców w wysokości 20 tys. zł, a w przypadku recydywy nawet 40 tys. zł.
Koniec z fałszywymi opiniami?
Największe emocje budzi kwestia prezentowania opinii o produktach lub usługach. Uchwalona zmiana wprowadza przede wszystkim obowiązek informowania czy i w jaki sposób przedsiębiorca weryfikuje, czy pochodzą one od osób, które faktycznie danego zakupu dokonały. Brak takiej uzasadnionej okolicznościami weryfikacji przy jednoczesnym zapewnieniu, że opinie te przeszły przez sito weryfikacyjne skutkować może nałożeniem kary w wysokości 2 mln zł lub 10% procent obrotu! Jednocześnie nie przesądzono w żaden sposób charakteru prawnego, jaki mają opinie. W tym zakresie przedsiębiorcy muszą zatem brać pod uwagę regulacje wynikające z innych gałęzi prawa (np. prawa autorskiego). Warto już teraz zweryfikować, czy stosowane regulaminy w jakikolwiek sposób odnoszą się do tej kwestii i jak wypadają na tle nowych regulacji.
Robert Gruz
adwokat – senior associate
ekspert ds. ochrony danych osobowych i compliance
